EKONOMİK HAYAT
• Osmanlı Devletinin ekonomisini güçlü tutarak hazineyi dolu tutmaya çalışma politikasına Fiskalizim adı verilir.
• Arz talep dengesi doğrultusunda ürün üretme politikasına İaşecilik denir
• Osmanlı devletinde Ekonomik anlayış genel olarak Gelenekçi ekonomik anlayış olarak adlandırılır.
• Osmanlı devletinde İnsanın ekonomiye katkısı nüfusa paralel olarak artmıştır.
• Osmanlı devletinde tımar sisteminin uygulandığı topraklarda yapılan sayımlara Tahrir denir.
• Tahririn amacı eyaletlerdeki nüfus ve vergi kayıtlarını belirlemek ve parayı vakıf ve kamu kuruluşlarına gerektiği şekilde dağıtmaktır.
• Tahrir sayımları Tahrir defteri adı verilen defterlerde toplanırdı.
• Doğal afet, Savaş ve Padişah değişimlerinde Tahrir sayımları yenilenirdi.
• Osmanlı devletinde nüfusun %90 nı kır köy yerleşmelerinde yaşamaktadır.
• Ekonominin temel lokomotifi tarım ve hayvancılık olup kentlerde ise zanaatkarlık ve esnaflıkla birlikte tüccarlık ön plandadır.
• Osmanlı devletinde toprak Mülk ve Miri Arazi olmak üzere iki sınıfa ayrılırdı.
• Mülk toprakları eğer Müslümanlara aitse Öşri Gayrımüslimlere aitse Harici olarak adlandırılırdı.
• Mülk topraklarının hak tasarrufu sahibine aittir. İster miras bırakır ister satar ister vakfa bağışlar.
• Osmanlı Devletinde Mülkü devlete ait olan arazilere Miri arazi denilmiştir.
• Miri topraklarda Tımarlı Sipahilerin gözetiminde Tarım Yapılmıştır.
• Miri toprakların gelirleri şu şekilde kullanılmıştır;
• Kamu hizmetlerin sağlanması
• Hazineye para girişin yapılması
• Üstün hizmet edenlere ödül olarak verilmesi
• Mevacip denilen memur maaşların sağlanması
• Asker yetiştirilmesi.
Osmanlı Toprak Yapısı
• Dirlik: Gelirleri yararlılığı görülen kimseye bırakılan topraklardır.
• Paşmaklık: Geliri Padişahın kızlar, kardeşleri ve hanımlarına ayrılan topraklardır.
• Ocaklık: Gelirleri Tersane Muhafızlarına ve Tersane masrafları için ayrılan topraklardır.
• Malikane: Üstün hizmetlerine karşı bazı devlet görevlilerinin hizmetine verilen topraklardır.
• Yutluk: Gelirleri sınır boylarındaki askerlere verilen topraklardır. Bu sayede sınır boylarının güvenliği sağlanmıştır.
• Vakıf: Mülkiyeti devlete ya da özel şahıssa ait olan toprakların sosyal kurumların giderleri için harcandığı topraklardır.
• Mukataa: Gelirleri doğrudan devlet hazinesine giden topraklardır.
• Arpalık: Üst düzey devlet Bürokratları ve İlmiye sınıflarına mensup kişilere maaş karşılığında verilen topraklardır. Bu kişiler emekli olunca da geçimlerini bu topraklardan sağlarlar.
• Osmanlı devletinde Saban giren yer Mülk olmaz anlayışı benimseniş Tarım arazilerin özel mülkiyete girilmesi sınırlandırılmıştır.
• Dirlik Sistemi:
• Tımar sistemi Selçuklu devletindeki İkta sistemine eş değer bir uygulamadır.
• Osmanlı devletinde ilk Tımar sistemi uygulaması Orhan Gazi döneminde başlamıştır.
• Osmanlı devletinde köylünün her birine bir çift öküzün sürebileceği miktarda toprak verilmiş ve buna çiftlik ya da çift hane sistemi denilmiştir. Bu sistem Osmanlı devletinde toprak sisteminin temelini oluşturmuştur.
• Köylü Dirlik topraklarını satamaz ve miras olarak bırakamaz.
• Dirlik vergi miktarı belirlenmiş toprak olarak sınıflandırımasıdır.
• Dirlik sistemi köylünün üretim yapması için köylüyü teşvik eder. Eğer köylü dirlik arazisine üretim yapmazsa devlet köylü üzerinde yaptırım gücüne sahiptir.
• Dirlik topraklarının mülkiyet hakkı devlete işleme hakkı köylüye aittir.
• Hükümdar değişikliklerinde Dirlik topraklarına ait beratlar yenilenmiştir.
• Dirlik sistemi yerleşik hayatı özendirir. Devlet Göçebe Türkmenlere toprak vererek o göçebe Türkemnlerin toprağa bağlanmasını sağlamıştır.
• Dirlik sisteminde Bayındırlık faaliyetleri artış gösterir.
• Dirlik sistemi üretimde sürekliliği sağlar.
• Dirlik sisteminde hazineye para girişi olmaz ama para çıkışı engellenir.
• Dirlik sistemi idari, askeri, mali ve güvenlik gibi pek çok alanda devletin yükünü hafifletmiştir.
• Çiftin üç yıl ekilmemesi halinde ekim yapmayan köylünün elinden çifti alınır ve bir başkasına verilir.
• Çiftini iki sebepsizce ekmeyen köylüden Çift Bozan vergisi alınırdı.
• Çift toprakları babadan oğula geçebilirdi.
• Dirlik Toprakları Gelirlerine Göre Üçe Ayrılır:
• Has: Geliri 100 bin akçeyi aşan topraklardır.
• Bu topraklar Veziri azam sancak ve beylerbeyi ve hanedan mensuplarına tahsis edilirdi.
• Zeamet: Geliri 20-100 bin akçe olan topraklardır.
• Zeamet toprağı sahibine Zaim adı verilirdi.
• Bu topraklar Müteferrika Divan katibi Çavuşbaşı gibi genelde bir alt sengmentteki devlet memurlarına verilirdi.
• Tımar Toprakları: Geliri 3-20 bin akçe arasında olunan topraklardır.
• Tımarlı Sipahilere verilir.
• Eşkinci Tımarı, Hizmet Tımarı, Mustahfız tımarı olarak üçe ayrılır.
• Hristiyan Büyük Arazi sahiplerine Gaspador Denir.
• Dirlik Siteminin Bozulma Sebepleri
• Devletin Merkezi otoritesinin zayıflaması.
• İltizam sisteminin yaygınlaşması.
• Tarım alanlarında savaş olması.
• Celali isyanları sebebiyle göçlerin olması
• Tımarlı sipahilerin köylüler üzerinde baskı kurması.
• Uzun süren savaşların olması.
• Tımarlı Sipahilerin ateşli silahlarla verilen eğitime uyum sağlayamaması.
• Hızlı Nüfus artışı.
• Enflasyonun artması.
• Tımar arazilerinin vakıflara ya da özel mülkiyete dönüştürülmesi.
• Tımar topraklarının Tımarlı Sipahilerden başka kimselere verilmesi.
• Not: Osmanlı devletinde keyfi ve emirsiz toplanan kanunsuz vergilere Tellafeyi Şakka adı verilir.