EYALET VE TAŞRA TEŞKİLATI:
· A) Salyanesiz Eyaletler
· Rumeli
· Budin
· Temeşvar
· Bosna
· Anadolu
· Karaman
· Sivas
· Musul
· Halep
· Şam
· Diyarbakır
· B) Saliyaneli Eyaletler
· Mısır
· Yemen
· Habeş
· Tunus
· Cezayir
· Trablusgarp
· Bağdat
· Şehri-zor
· Lahsa
· C) İmtiyazlı Hükümetler
· Hicaz
· Kırım
· Erdel
· Eflak
· Boğdan
· Saliyaneli Eyaletler: Yılda bir sefer maaş alırlar ve İltizam Sistemi bu topraklarda uygulanır.
· Tımar sistemi Saliyaneli Eyaletlerde olmaz.
· İltizam sistemi: O eyaletteki Beylerbeyinin devlete olan yıllık haracını tek bir seferde peşin ödeyip halktan bunu zamana yayarak toplamasına denir.
· İltizam sisteminde devletin hazinesine para girişi olur.
· Salyanesiz Eyaletler: O Eyaletteki Beylerbeyinin maaşını Tımar arazisinden karşılaması ve Devlete vergisini düzenli aralıkla verdiği Başkente yakın olan Eyaletlerdir.( Salyaneli Eyaletlere göre yakınlık kastedilmiştir.)
· Salyaneli Eyaletlerde hazineye Tımar sistemi uygulandığından dolayı para girişi olmaz.
· İmtiyazlı Eyaletler: Çeşitli İmtiyaz yönleri vardır. Bu yönleriyle diğer iki Eyalet türünden ayrılır
· Özerk olan Erdel Eflak ve Boğdan Voyvoloları Osmanlının Vassal devletleridir. Yani İç İşlerinde serbest dış işlerinde Osmanlıya Bağlıdır. Gerekli halde seferlere Asker gönderip katılırlar. Vergi gönderirler.
· Kırım Hanlığı Giray Unvanı bilinen sülaleden Divanıhümayun kararı ile seçilir.
· Kefe Sancakbeyi Kırım Hanlığını gözetler.
· Kırım Hanlığı savaşlara katılır ve Asker gönderir
· Hicaz Emirleri: Yöneticileri Peygamberimizin soyundan gelmiştir.
· Kutsal topraklar olduğu için her hangi bir vergi ve Asker alımı olmamıştır.
· Notlar
· Kutsal topraklarda yaşayan Seyyid ve Şeriflere gönderilen hediye ve paralara Surre adı verilir.
· İlk Surre Alayı gönderimi Çelebi Mehmet zamanındadır.
· Surre Alayları Kabenin iç ve dış bakımı ve örtü değişim işlerinde kullanılır.
Taşra Teşkilatı
· Eyalet= Beylerbeyi tarafından yönetilir
· Sancak= Sancakbeyi tarafından yönetilir.
· Kaza= Kadı tarafından yönetilir.
· Köy= Kethüda tarafından yönetilir.
· Eyalet
· Taşranın En büyük idare Birimidir.
· Eyaletler Sancakların bir araya gelmesiyle oluşturulmuştur.
· Eyaletlerin başında Beylerbeyi(Mirimman) Bulunur.
· Rumeli Beylerbeyliği I. Murat döneminde kurulmuştur.
· Rumeli Beylerbeyliğinin ilk merkezi Manastırdır.
· Osmanlı Devletinde Atanan İlk Beylerbeyi I. Murat Döneminde Rumeli Beylerbeyliğine Atanan Lala Şahin paşadır.( Orhan Gazi döneminde Süleyman Paşa olduğunu iddia eden Akademik görüşlerde bulunmaktadır.)
· Anadolu Beylerbeyliği
· Yıldırım Beyazıt döneminde kurulmuştur.
· Merkezi Kütahya olmuştur.
· Protojok olarak Rumeli Beylerbeyinden alt seviyededir.
Notlar
· Beylerbeyinin ikame ettiği Sancağa Paşa Sancağı denir.
· Olağanüstü durumlarda Vezir rütbeli kişilerde Beylerbeyi olarak atanır.
· Beylerbeyi göreve gitmedikleri zamanda yöre ileri gelenlerinden birini kendilerine vekil olarak atamışlardır.
· Mütesselim sistemi olarak adlandırılan bu sistem Merkezi otoriteyi zayıflatmış, yöre halkının üstünde feodal baskılara sebep olmuştur.
· Beylerbeyi ve Sancakbeylerine dirlik olarak verilen arazilere Arpalık denir.
· Beylerbeyinin Görevleri şunlardır.
· Taşrada Asayiş ve güvenliği sağlamakla görevlidir.
· İstanbul’dan gönderilen emirleri uygular.
· Kendisinden altta bulunan kişileri denetler
· Savaş döneminde kendi bölgesinde bulunan Askeri emir komuta ederek Ana orduya katılmıştır.
· Sancaklar
· Kazaların bir araya gelmesiyle oluşur.
· Başında Sancakbeyi vardır.
· Sancakbeyi başında bulunduğu idari yapının en üst düzey askeri ve güvenlik sorumlusu olup denetlemeler yapar.
· Merkezden gönderilen emirleri uygularlar.
· Kazalar
· Köy ve Mahallerin birleşmesiyle oluşan idari Ünitedir.
· Kazaların yönetiminden Kadılar sorumludur.
· Kadılık kurumu Osmanlı Devletinde İlk oluşturan kişi Osman Gazidir.
· İlk Osmanlı Kadısı Tursun Fakihtir
· Karacahisar kalesine atanmıştır.
· Kadılar Medrese eğitimi almışlardır.
· Kadıların İdari ve Hukuki Sorumlulukları:
· Kazların Belediye hizmetini karşılarlar.
· Merkezin gönderdiği emirleri uygulamış Merkezi otoriteyi kuvvetlendirmiştir.
· Lonca ve Esnaf teşkilatlarını denetler.
· Fiyat kalite denetimi yapar.
· Vakıfların vakfiye hukukuna uygun işleyip işlemediğini kontrol etmişlerdir.
· Miras, Boşanma, Vasi atama, Ticaret ve Cinayet gibi çeşitli davlara bakmıştır.
· Tımarlı Siphahileri denetlemiştir.
· Kadı Naibi kadıya vekalet eder
· Büyük Şehir kadılarına Mevleviyet
· Onlara Vekalet edenlere ise Mevali Naibi denmiştir.
Köy Ve Mahaleler
· Osmanlı Devletinde Taşra teşkilatının en küçük yapı birimidir.
· Kethüda denilen kişilerce idare edilir.
· Köylerdeki güvenlik Yiğitbaşı tarafından sağlanır.
· Hukuki işlere ise Kadıya vekalet eden Naipler bakar
OSMANLI DEVLETİ ASKERİ TEŞKİLATI
· İlk düzenli askeri Teşkilat Orhan Gazi döneminde oluşturulmuştur
· Yayalar piyade askeri birlikler/ Müsellemler Atlı birlikleri oluşturmuştur.
· Düzenli Ordu Fikri ilk defa Bursa Şehrinin Fethinden sonra Vezir Alaaddin paşa ve Bursa Kadısı Çandarlı Halil’in teklifiyle kurulmuştur.
· Yaya birlikleri Onluk askeri sistemine göre düzenlenmiştir.
Kapıkulu Ordusu
· Başkentte bulunur.
· Amacı tamamen padişahı ve şehri korumaktır.
· Padişahın ve devletin özel askeri birimidir.
· I. Murad devrinde Çandarlı kara halil paşanın isteği üzere kurulmuştur.
· Devşirme sistemiyle asker alımı yapılmışlar başlarda Molla Rüstemin önerisiyle Pençik sistemi kullanılmıştır.
· Pençik sistemi tamamen İslam hukukuna dayanan savaş esirlerinin beşte birinin Beytümal(Devlet hazinesi) adına devşirilmesidir.
· Yaptıkları hizmetin karşılığında üç ay süreyle Ulufe adlı maaş alırlar.
· Evlenmeleri ve başka bir işle uğraşmaları yasaktır.
· Taht değişikliklerinde Cülus bahşişi almışlardır.
· Osmanlı devleti çok çocuklu Hristiyan ailelerden 7-18 yaş arası erkek çocukları fiziki ve zeka yeterliliği göz önünde bulundurarak askeriye ve bürokrasi için devşirmiştir.
· Devşirilen çocuklar Türk İslam değerlerini öğrenmek amacıyla çiftçi ailelerin yanına verilir Sünnet ettirildikten sonra Acemi Ocağına alınırdı.
· Daha önce İstanbul’u gören çocuklar devşirilmezdi.
· Musevi, Arap, Kürt, Rus, Acem ve Gürcüler devşirilmezdi.
· En çok devşirilen topluluklar: Boşnaklar, Sırplar, Macarlar, Rumlar, Venedikliler, Ukraynalı slavlar, olmuştur.
· Devşirme çocukların kayıtları Eşkal defteri adı verilen defterde tutulurdu.
Kapıkulu Ocakları
· Acemioğlanlar Ocağı:
· I. Murat döneminde Geliboluda kurulmuştur.
· Devşirilerek Müslüman olan çocukların temel askeri eğitimini aldığı ocaktır.
· Zekası ile ön plana çıkanlar Enderun mektebine gönderilmiştir.
· Acemi Oğlanlar ocağından Yeniçeri Ocağına çıkma olayına Kapıya Çıkma Bedergah( Düzen Akçası ) denir.
· 1826 yılına kadar varlığını sürdürmüştür.
· Yeniçeri Ocağı:
· I. Murat döneminde Edirne’de kurulmuştur
· Kapıkulu ordusu içinde sayıca en fazla kalabalık ve yönetimde en etkin olan birimdir.
· Sayıları yükseliş dönemi olan Fatih ve Kanuni dönemlerinde 10-12 bin arası olup gerileme ve dağılma dönemlerinde sayıları 70 bini bulmuştur
· Talimhane adı verilen yerde eğitim alırlardı.
· Savaşta Kılıç, Ok, Yay, Gürz, Balta gibi aletler kullanırlardı.
· İstanbul’da çıkan yangıları söndürmekle görevli olup aynı zamanda güvenlik ve asayişten de Şehrin tamamın da sorumludurlar.
· En büyük komutanı Yeniçeri ağasıdır.
· Sekbanbaşı, Zağarcıbaşı, Ocak Kethüdası, Turnacıbaşı ve Muhzır ağa Yeniçeri Ocağının diğer komutanları arasındadır.
· Evlenme ve başka işlerle ilgilenmeleri yükselme devrine kadar yasak olup gerileme döneminde bu yasak kalkmıştır.
· Ocak devlet içindir olan kuruluş felsefesi zamanla devlet ocak içindir şeklinde büyük bir Çürümeye uğramıştır.
· II. Mahmut döneminde Vakayı Hayriye adlı olayla Yeniçeri Ocağı Kaldırılmıştır.
· Cebeciler: Yeniçeri ocağının silahlarının bakımı ve tamiriyle uğraşan ocaktır.
· Lağamcılar: İstikham sınıfı olup özellikle yapılan kale kuşatmalarında tünel kazarak kale altına fitil döşemekle görevli ocaktır.
· Humaracılar: Ocak Fatih döneminde kurulmuştur./ El bombası havan topu top mermisi yapmak asıl amacıdır./Havan topu ilk defa Fatih sultan Mehmet tarafından İstanbul’un fethinde kullanılmıştır.
· Top Arabacıları: Fatih döneminde kurulan savaş toplarının yapıldığı ocaktır.
· Sarayın ve köşklerin güvenliklerini sağlarlar. İstanbul’un deniz güvenliğinden de sorumludurlar.
· Sipahiler Ve Silahtarlar: Savaş esnasında Padişahın çadırını koruyan kişilerdir.
· Sağ ve Sol Ulufeciler: Sancakları taşımışlardır. Saltanat sancaklarını korumuşlardır.
· Sağ Ve Sol Garipler: Ordunun savaş ağırlığını ve hazineyi taşımış ve korumuşlardır.
· Eyalet Ordusu
· Ordunun en kalabalık sınıfıdır.
· Başta Rumeli ve Anadolu olmak üzere birçok Beylerbeyi, Sancakbeyi ve Voyvoda askeri birliklerden oluşur.
· Tımarlı Sipahilerin yetiştirdiği Cebelüler bu grupta yer alırlar.
· Ordu Müslüman kökenli kişilerden oluşur komutanı Beylerbeyidir.
· Ordu giderleri için hazineden para çıkmaz.
· Ordu giderleri Tımar ödeneklerinden ve tımar karşılığı yetiştirilen cebellü adlı askerlerden oluşurdu.
· Eyalet Ordusu Birimler:
· Deliler