Osmanlı Terakki ve İttihat Cemiyeti*
İç Teşkilat Tüzüğü
Maksat
Madde 1- Vatanı, bugünkü korkunç tehlikeli durumdan, milleti, düşmüş olduğu zulüm ve esaret pençesinden kurtararak insanlığa yaraşır bir şekilde yaşamak, cins ve mezhep farkı gözetmeksizin bütün Osmanlıların mukaddes vazifesi ve apaçık menfaatleri gereğinden olması sebebiyle, bu mukaddes hakların ve millî menfaatlerin elde edilmesi ve yerleşmesi ve milletin siyasi ve esas haklarını korumayı üzerine alan 1293 Kanun-ı Esasi’nin (Anayasası’nın) tam olarak tatbiki ve yürürlükte kalması Cemiyet’in esas maksadıdır.
Madde 2- Osmanlılar, maksada erişmek için beraberce çalışmak ve kavmi menfaatlerini daima müşterek görmekle mükellef olduklarından, cins ve mezhep iddiasiyle ayrılık fikri taratmaya çalışanların emellerinin gerçekleşmesine mâni olmak da Cemiyet’in esas vazifelerindendir.
TEŞKİLÂT
Umumî Merkez
Madde 3- Umumî Merkez, Osmanlı Ülkesi’nin içinde bulunacak fakat bulunduğu yer hiçbir zaman bildirilmeyecektir.
Madde 4- Umumî Merkez Heyeti beş üyeden meydana gelmiş olup, bunlardan dördü bir yıl müddetle vazife yapacak ve yıl sonunda gizli oy ile içlerinden seçilecek bir üyeyi, bir yıl daha vazife yapmak üzere üyelikte bırakacaktır.
Madde 5- Vilâyetler Merkez Heyetleri’nde üyelik etmiş olanlar, her mâlî yıl sonunda toplanarak içlerinden münasip birini yeni yıl için Umumî Merkez üyeliğine seçerek ismini kendi İdare Heyetleri vasıtasiyle Umumî Merkez’e bildireceklerdir.
Madde 6- Umumî Merkez Heyeti’ni teşkil etmek için birçok vilayetlerden evvelki maddede bildirildiği gibi seçilen üyenin sayısı dördü geçtiği takdirde bunlar arasından münasiplerini -müddet biterek çıkacak olan Umumî Merkez Heyeti- gizli oy ile seçeceği ve tayin edeceği gibi dörtten eksik olduğu takdirde de Umumî Merkez’in bulunduğu vilayet Merkez Heyeti’nden tekrar üye seçimi istenerek noksan tamamlandıktan sonra yerinde kalan üye ile beşe çıkan yeni Umumî Merkez Heyeti’ne bırakılacaktır.
Madde 7- Umumî Merkez Heyeti, Cemiyet’in genişlemesi ve ilerlemesi için gerekli işleri tamamlamakla beraber, bütün vilayet Merkez Heyetleri arasında bağlantı kurmak ve sözü geçen Merkez Heyetleri’nden gelmek suretiyle Umumî Merkez sandığında biriken paraları muhafaza etmek ve ihtiyaca göre mesuliyeti altında sarfetmek ve dışarıdaki Umumî Merkez ile haberleşmek, kısaca Cemiyet’in mânevî şahsının bütün muamelelerine ait her türlü işlerin ve hususların yürütülmesi ve düzenlenmesi cihetini sağlamak yollarına baş vuracaktır.
Madde 8- Umumî Merkez, tüzükte yapılacak değişiklikte ve beraberce tatbik mevkiine konulacak bütün iş ve hareketlerde, Umumî Merkez Heyeti’nde üyesi bulunmayan vilayetlerde Merkez Heyetleri’nden delegeler davet ederek bir genel toplantı akdederek müzakere yapmak mecburiyetindedir.
Merkezler
Madde 9- 13. Maddede anlatılan heyetleri meydana getirmiş yani esas teşkilatı tamamlamış olan mahalleler merkez adiyle anılır.
Madde 10- Merkezler, vilayet, liva, ilçe, bucak, ve köylerde kurulduğuna nazaran bunlara vilayet, liva, ilçe, bucak ve köy Merkez Heyetleri denir.
Madde 11- Bir vilayet dahilinde bulunan Liva Merkez Heyetleri vilayete ve İlçe Merkez Heyetleri livaya ve bucaklarınki ilçeye ve köylerinki bucaklara bağlı bulunacak ve şu kadar ki kendinden üstün olanda esas teşkilat meydana gelmemiş olursa kurulan merkezler bir veya birkaç derece üstündeki Merkez Heyeti’ne bağlı olacaktır.
Madde 12- Bu Merkez Heyetleri’nden Umumî Merkez’e üye seçilmesi yalnız Vilayet Merkez Heyetleri’nin yetkileri dahilinde olup diğer merkezler ancak zincirleme –her yıl sonunda- kendinden üstün olan Merkez Heyeti’ne üye seçmek hakkına sahiptir.
Madde 13- Her merkezin esas teşkilatı, bir İdare Heyeti ve üç er, İdare Heyeti mülazım ve bir veya birçok Yemin Heyetleri ile tamamlanır
*İç Tüzük paylaşımı üç bölümden oluşacaktır:
I. Bölüm: Maksat, Umumi Merkez ve Merkezler
II. Bölüm: İdare Heyeti, Merkez Heyeti, Bölük Heyetleri, Esas Şubeler, Fedaî Şubeleri
III. Bölüm: Fertlerin Umumî Vazifeleri, Umumi Maddeler, Yargılama ve Cezalandırma Usulü Bölümü, Cezalandırma
Kaynakça: Ben de Yazdım (1965 basım) sf. 240-242