Hem Osmanlı tarihinin hem de 19 yüzyıl dünya siyasi tarihinin en önemli savaşlarından biri olan hatta görece bundan yaklaşık 60 yıl sonra yaşanacak olan Birinci Dünya savaşı’nın ufak bir provası niteliğinde olan kırım harbi’ni değerlendireceğiz. 19 yüzyıldan önce genel olarak 18 yüzyılın ikinci yarısından itibaren Osmanlı devleti’nde mükemmel bir denge politikası güldürmeye başlamıştır. Devlet bu zamanlar için bakıldığında askeri ve ekonomik gücü çok zayıf siyasi bütünlüğünü korumakta ciddi zorluklar yaşayan hiç durumlarda bile yardım almadığı takdirde resmen bitme noktasına gelmenin eşiğinden dönen mi durumdayken, Özellikle başta çıkarlarına da uyduğu için İngiltere ve fransa’yla çok iyi bir denge politikası kurmuştur. İngiltere’nin yaklaşan büyük rus tehdidini en azından ileri bir kuvvetle kontrol altında dengede tutma çabası Osmanlı devleti’ne zuhur etmiş ve özellikle rusya’nın akdeniz’e oradan da orta doğu’ya inmesini engellemek için Osmanlı devleti’nin toprak bütünlüğü bizzat İngilizler yer yer de Fransızlar tarafından ciddi oranda destek görmüştür. Tabii kırım harbinde Osmanlı devletinin destek görmesinin sadece sebeplerinden bir tanesi yürütülen denge politikasıdır. Bunun yanında aslında daha önce çok örneği olmayan sonrada da çok önemi olmayacak örneği görülmeyecek bir şekilde Avrupa kamuoyu özellikle Macar mültecilerin ruslara karşı muhafaza edilmesini Çok hoş karşılayacak ve Yukarıda da bahsettiğimiz gibi Osmanlı Devleti için ilk defa Avrupa kamuoyunda olumlu bir hava hakim olacaktır. Hem denge politikasının hem de bu olumlu kamuoyu havasının desteği ve rüzgarın arkasına alan Osmanlı devleti’ne bir büyük kazançla özellikle Rusların kutsal yerler sorunu olarak ortaya attıkları Kudüs merkezli Lübnan Suriye gibi 3 semavi din için de kutsal yerler olarak kabul edilen ve her 3 semavi dinden insanların da yaşadığı coğrafyalarda Ortodoksların ön plana çıktığı bir politika gitmesini Osmanlı devletine dikte ettirmesi bunun da özellikle Katolik protestan avrupa’da hoş karşılanmaması Osmanlı devleti’nin işine gelmiştir. Binaenaleyh Kısaca şöyle diyecek olursa Osmanlı Devleti için olumlu rüzgarlar esen Avrupa kamuoyu Ruslar için kara bulutların toplandığı bir yer haline gelmiştir.
Savaşın öncesinde yaşanan gelişmeleri özetledikten sonra savaş safhasına ve sonrasında geçilecek olursa özellikle savaş ana karadan çok uzaklaşan orduların büyük yerlerde çarpıştığı ilk savaştır. Bu özelliği ve bundan sonra bahsettiğimiz birçok özelliği de Birinci Dünya savaşı’nın bir provası olduğu niteliğindedir. Savaşta özellikle direkt rus topraklarında saldırılmış özellikle önemli liman şehirleri bulunan kırım Sivastopol gibi şehirlerde cephe savaşı olarak savaş uzun bir süre devam etmiştir. Bu cephelerdeki savaşın yükünü ağırlıklı olarak İngiliz ve Fransız askerleri çekerken Osmanlı Devleti birlikleri bu cephede daha çok yardım ve ikmal anlamında görevlendirilmiştir. Osmanlı devleti’nin savaşın yüklü üstlendiği cephe ise Doğu Anadolu cephesidir. Balını devleti için kırım harbinin şüphesiz ki en önemli özelliklerinden ve unutulmamasını sebeplerinden bir tanesi de ilk defa nakit para ihtiyacının bu kadar ayyuka çıkması VB devlet hazinesinde memur maaşlarını ödeyebilecek bir nakitin bile olmamasıdır. Bahsettiğimiz bu sebeplerden ötürü Osmanlı Devleti ilk defa dışarıdan bir devletin ekonomik yardımını vereceği borca ihtiyaç duymuş bu borç için aslında ilk defa Hollandalı valla temasa geçilse bile 2 ülke arasındaki mesafenin uzaklığı ve para karşılığında verilecek zahire ürünleri konusunda anlaşılamaması sebebiyle borç İngilizlerden alınmıştır. Tabii ki burada Avrupa kamuoyuna bakmak gerekirse Avrupa devletlerinin durumunda ciddi bir nakit fazlaları vardır. Adamların eline fazla para var ve bu fazla parayı değerlendirebilecekleri çok bir yer yok o yüzden de faiziyle parayı borçla değerlendirmek kendilerine cazip gelmiş ve özellikle Avrupa kamuoyunda Osmanlı devleti’nin çokırım savaşının da bunu örnek olduğuna dair birçok haber yaptırılmış. Bu haberler sayesinde de Osmanlı devleti’nin tahvilleri Avrupa halkı Osmanlı devleti’nin hazine tahvilleri ve sıcak bakmıştır.
Bu arada çalınan para tatlı gelecek olmuş olacaktır ki Osmanlı Devleti bundan sonraki 20 30 yıl boyunca sık sık borç almayı tercih etmiş kısa sürede de iflasın eşiğine gelmiş ve iflas etmiştir.
Biz konumuzdan devam edecek olursak kırım harbi Osmanlı devleti’nin içinde bulunduğu İngiliz Fransız ve Osmanlı devletinin ittifakının galibiyetiyle sonuçlanmıştır. İngilizler rusya’yı karadeniz’den uzaklaştırmış böylece akdeniz’deki güvenliğini sağlamış aynı şekilde Osmanlı devletini de tutmayı başarmıştır. Bunun yanı sıra özellikle Osmanlı Devleti savaş yıllarında üst düzey subaylara ve aileleriyle beraber yaşadığı İngiliz ve Fransızlardan kültür olarak çok etkilenmiş özellikle şehircilik ve altyapı faaliyetlerinde İngilizlerin İstanbul halkına çok büyük katkıları ve öğretileri olmuştur. Dünya açısından değerlendirilecek olursa da özellikle lambalı kadın olarak bilinen Florence Nightingale Gönüllü olarak cephede sağlık hizmetlerine önem vermesi yaralı askerler için çok yararlı olmuş devletleri için mi iyi sağlık ikmal şartlarına sahip olunmasının yaralı askerlerden destek alınmasına yol açtığı görülmüş ve Bu sebeple de sağlık hizmetlerine ekstra önem verilmiştir.
